DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ DERSİ

ÖĞRETİM PROGRAMI TASLAĞI DEĞERLENDİRMESİ

Daha önce yayınlanan taslak öğretim programları üzerine bir çalıştay yaparak dernek olarak değerlendirmemizi hazırlayarak Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı'na iletmiş, sitemizden ve e-posta gruplarından yayınlamıştık (ulaşmak için tıklayınız). Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi Dersi taslak Öğretim Programı 20 Temmuz 2017 tarihinde askıya çıkarıldı. DKAB öğretmeni Muhammet YILMAZ ve Gökhan ERENOĞLU hızlı ve titiz bir çalışma yaparak aşağıda sunulan değerlendirmeyi hazırladılar. Kendilerine teşekkür ediyor, değerlendirmeyi ilginize sunuyoruz.

DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI TASLAĞI DEĞERLENDİRMESİ

Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programını baştan sona inceledik. Programı genel olarak beklediğimizden daha iyi bulduk. “Beklediğimizden daha iyi” dememizin sebebi, Ocak ayında açıklanan Peygamberimizin Hayatı ve Temel Dini Bilgiler program taslakları ile ilgili büyük bir hayal kırıklığı yaşamamızdır. Ama bu ders programlarının, son hallerinin taslaklarla çok fazla bir ilgisinin olmamasının, bizi hem şaşırttığını hem de sevindirdiğini itiraf etmeliyiz. Çünkü Peygamberimizin Hayatı ve Temel Dini Bilgiler programlarının da büyük eksikliklerine rağmen genel olarak iyi hazırlandığını söyleyebiliriz.

Programın girişindeki paragraflardan sonuncusunu okuyunca çok sevindik. Söz konusu paragrafta şöyle yazıyor: “Örgün eğitim kurumlarımızda din kültürü ve ahlak bilgisi öğretimi, bir bilgi ve kültür verme vasıtası olmakla beraber, aynı zamanda öğrencilerin bilgi elde etme yollarını ve aklını kullanma kabiliyetini geliştiren bir süreç olmayı da hedeflemektedir. Öğrencilerin kendi akıl yürütme gücünü kullanarak varlıklar içindeki konumunu belirlemesine katkıda bulunması amaçlanmıştır.” Biz de ilk iş olarak bu cümlenin kazanımlara yansıyıp yansımadığını inceledik. Maalesef programdaki kazanımlarda buna yönelik önemli bir karşılık bulamadığımız için üzüldük. Bu bağlamda programın teorik sunumuyla konu ve kazanımları arasında bir tutarsızlık bulunduğu söylenebilir.

Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı taslağının PROGRAMIN AMAÇLARI bölümünde, hem ilköğretim hem de ortaöğretim için ifade edilen amaçların uygulanabilir eğitim süreçleri ile örtüşmediği görülmektedir. En azından amaçlardan bazılarının, çocukların ve gençlerin toplumda mevcut, çarpık, yanlış dini bilgileri, din anlayışlarını, dini uygulamaları araştırmaları ve irdelemelerine yönelik olması beklenirdi. Ama daha da önemlisi programda, dinin anlam ve hikmet boyutuyla ilgili öğrencilerin düşünmesini, irdelemesini, sorgulamasını sağlayacak amaçların bulunmaması tamamlanması gereken büyük bir eksiklik olduğunu düşünüyoruz.

PROGRAMIN VİZYONU güzel ifade edilmiş; hazırlayanları tebrik ediyoruz. Fakat aynı sorun burada da karşımıza çıkıyor; vizyonda ifade edilen cümlelerin konu ve kazanımlar kısmında önemli bir karşılığının bulunmadığı hemen fark edilmektedir. Programa dayalı kitap yazarları ve uygulayıcı öğretmenler, bir paragraflık vizyon ifadelerine göre değil konu, kazanım ve açıklamalara göre işlerini yapacaklarından vizyon bölümündeki güzel cümleler maalesef işlevsiz kalacaktır.

PROGRAMIN TEMEL YAKLAŞIMI bölümünde; bir arada yaşama bilincine, öğretmen ve öğrencinin aktif ve katılımcı olmasına, öğrencilerin araştırma, sorgulama vb becerilerinin gelişmesine, Kur'an ve sünnet merkezli, birleştirici, mezhepler üstü bir yaklaşım benimsenmesine vurgu yapılması ve programın genel yaklaşımı itibariyle farklılıkları kuşatıcı bir dil kullanılması takdire şayandır.

PROGRAMIN YAPISINDA, öncekilere göre ilk göze çarpan öğrenme alanlarından vazgeçilmiş olmasıdır. Bunun daha doğru bir program yapısı olduğunu düşünüyoruz. Çünkü öğrenme alanları ünite ve konuları sınırlandırıcı olduğundan programın esnekliğinde sorunların ortaya çıkmasına sebep oluyordu.

Programın yapısı ile ilgili, ünitelerin oluşturulması sırasında “Öğrencinin ilgisini çekmesi, öğrencilerde merak ve araştırma isteği oluşturması, öğrencilerin yeni çalışmaları denemelerine ve beceri kazanmalarına fırsat vermesi…” gibi ifadelerin derse katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Ancak bu ifadelerin ne kadar uygulamaya geçirileceği konusunda endişelerimizin olduğunu da ifade etmeliyiz. Bu soruna yönelik Milli Eğitim Bakanlığı ve Din Öğretimi Genel Müdürlüğü’nün alabileceği bazı tedbirler olduğunu düşünüyoruz.

Öğrenme süreci içerisinde kazanılması, geliştirilmesi ve yaşama aktarılması tasarlanan BECERİLERİN iyi seçildiğini düşünüyoruz. Özellikle; Araştırma ve Sorgulama Becerisi, Bireysel Farkındalık Becerisi, Dinî Metinleri Anlama ve Yorumlama Becerisi, Değişim ve Sürekliliği Algılama Becerisi başlıklarının olması din öğretiminin çağımıza hitap edebilmesi açısından sevindiricidir. Ancak tekrar söylemeliyiz ki maalesef konu ve kazanımlar bu öğrencilerin becerilere sahip olmasına uygun tasarlanmamıştır. Bu sebeple programın giriş kısmında teorik olarak ifade edilen ilkelerin konulara ve kazanımlara işlenmesi gerekmektedir.

Programın KAVRAMLAR bölümünde, sınıf ve okul düzeyi ayrımı yapılmaksızın 261 kavram sıralanmıştır. Ancak bir dersin öğretimi için kavramların ne işe yarayacağı ve nasıl öğretileceğine dair hiçbir açıklama yapılmamıştır. En azından kavramlarla ilgili, program kazanımlarının gerçekleştirebilmesi için dersin üzerine kurulu olduğu kavramların, öğrenci tarafından doğru bir şekilde öğrenilmesi ve kullanılması gerektiğine dair bazı açıklamaların yapılması gerekmektedir. Ayrıca kavramların sınıf düzeyinde olmasa da ilköğretim ve ortaöğretim olarak ortak ve ayrı ayrı sınıflandırılmasının yapılması gerektiğini düşünüyoruz.

Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programında DEĞERLER VE DEĞER YAKLAŞIMI ile ilgili bir bölümün olmaması büyük bir eksikliktir. Din öğretimi değer öğretimi ile iç içedir. Bu derste hangi sınıf veya okul düzeyinde hangi değerlerin nasıl verileceği ile ilgili programın mutlaka desteklenmesi gerekir.

Bir yanlışlık sonucu değerler konusu programın dışında kaldıysa düzeltilecektir diye umuyoruz. Ama eğer bir yanlışlık yoksa programın şekilci bir anlayışla bilgi yükleme kaygısıyla hazırlandığı kaygısının ağır bastığının düşünüleceğini söylemek zorundayız.

PROGRAMIN UYGULANMASINA İLİŞKİN İLKE VE AÇIKLAMALAR bölümünün de güzel hazırlandığını düşünüyoruz. Ancak programın amacına ve başındaki açıklamalara göre uygulanması için öğretmenlere iyi tanıtılması ve öğretmenlerin bu bölümde ifade edilen öğretme-öğrenme yaklaşımlarına uygun hazır oluşlarının sağlanması gerekir. Aksi durumda programın uygulamaya yönelik ilkeleri teorik düzeyde kalmanın ötesine geçemeyecektir.

Mesela “Öğrencilerin ele alınan olayları açıklamalarını, yorumlamalarını ve değerlendirmelerini sağlayan bireysel veya grup etkinlikleri, öğretmen ve öğrencilerin birlikte katılacağı tartışmalar ve yaparak-düşünerek öğrenme etkinlikleri etkin şekilde kullanılacaktır.” ilkesini yerine getirme konusunda öğretmenlerin bazı eksikleri vardır. Bu konuda öğretmenlerin mesleki gelişime ve deneyimlerini paylaşmaya ihtiyaçları vardır.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME bölümünde yer alan yönlendirme ve açıklamalar, eğitimimizi esir alan sınav odaklı yaklaşım gerçeğiyle uyuşmamaktadır. Bu bölümde vurgulanan; öğrencilerin hedeflenen kazanımları elde edip etmediği, öğrencilerden beklenen bilgi, beceri ve tutumların gelişip gelişmediği, süreç odaklı değerlendirme, öğrenci farklılıklarının göz önünde bulundurulması gibi ilkeler bu sistemde uygulanabilir değildir. TEOG, YGS ve LYS’de Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersinden soru çıktığı müddetçe de uygulama şansı düşüktür. Bu dersten daha iyi verim alınması, kazanımlara ulaşılması, dersin özel ve genel amaçlarına ulaşılması isteniyorsa, söz konusu sınavlarda Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersinden soru sorulmasına son verilmelidir.

Buraya kadar yaptığımız değerlendirmeler, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı taslağının giriş kısmını kapsamaktadır. Programın, üniteler, konular, kazanımlar ve açıklamalar bağlamında da değerlendirilmesi gerekir. Ancak tam ve kapsamlı bir değerlendirme yapmak ve önerilerde bulunmak daha uzun bir süreyi gerektirir. Bu sebeple ünite, konu ve kazanımlarla ilgili kısa değerlendirmeler yapıp örnek olması hasebiyle bazı önerilerde bulunmak istiyoruz.

İLKÖĞRETİM DKAB PROGRAMININ ÜNİTELER, KONULAR ve KAZANIMLAR AÇISINDAN DEĞERLENDİRMESİ

Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı taslağında ilköğretim 4, 5, 6, 7, ve 8. sınıfların üniteleri aşağıdaki gibi tasarlanmıştır.

Özellikle 4, 5 ve 6. Sınıf ünite kazanımlarının yeniden düzenlenmesi gerektiğini düşünüyorum. Taslak programdaki kazanımların büyük çoğunluğu öğrencilerin bilişsel düzeyine uygun değildir. Mesela dokuz yaşındaki bir çocuktan “Bireyin güzel ahlaklı olmasında dinin rolünü” açıklamasını beklemek pek gerçekçi olmasa gerek.

6. sınıf peygamberlere iman ünitesinin, yedi kazanımından ikisinin peygamberlerin mucizeleriyle ilgili olmasının, çocuğun hayatına dokunmak açısından çok gerekli olmadığını düşünüyoruz. Onun yerine peygamberlerin insanlık tarihindeki yeri ve önemine vurgu yapan kazanım veya kazanımların tasarlanmasının daha doğru bir yaklaşım olacağı kanaatindeyiz.

7. sınıf birinci ünite olarak kader ve kazanın, beşinci ünite olarak İslam düşüncesinde yorumların yer alması konu ve kazanımlarıyla birlikte bu üniteleri değerlendirdiğimizde doğru olmayacağı kanaatindeyim.  Mesela bu yaştaki çocuklardan 3. kazanım olan “İnsanın ilmi, iradesi, sorumluluğu ve kader arasında ilişki kurar.” kazanımına ulaşmasını beklemek zordur.  Yine “Din ve dinin yorumu arasındaki farkı ayırt eder.” kazanımının bu yaştaki çocukların çoğunun ilgisini çekmesi de oldukça zordur.

8. sınıf ANADOLU’DA İSLAM ünitesi “Milletimizin İslam Anlayışının Oluşmasında Etkili Olan Gönül Erenleri” konusu başlığı altında Ebu’l Hasan el-Harakânî ve Sarı Saltuk gibi şahsiyetlerin programa girmiş olmasını önemli bir gelişme olarak görüyoruz. Ancak bu şahsiyetlerin kitaplarda nasıl yer alacağı ve öğretmenler tarafından derslerde nasıl işleneceğine yönelik açıklamaların da programda yer alması gerektiği kanaatindeyiz.

ORTAÖĞRETİM DKAB PROGRAMININ ÜNİTELER, KONULAR ve KAZANIMLAR AÇISINDAN DEĞERLENDİRMESİ

Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı taslağında 9, 10, 11 ve 12. sınıf ünitelerini konu ve kazanımlarıyla birlikte değerlendirdiğimizde, Türkiye’deki ortalama gençliğin dini ihtiyaçlarına cevap verebilmesi ve konuların önemli bir kısmının ilgilerini çekebilmesi için yeniden kapsamlı bir düzenlemeye ihtiyacı vardır diye düşünüyoruz.

Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı taslağında 9, 10, 11 ve 12. Sınıf üniteleri aşağıdaki gibi tasarlanmıştır.

Bu bağlamda ilköğretim ile ortaöğretim konularının tasarlanması, kazanım sayıları ve önerilen saatlerle ilgili programda bir hatanın bulunduğunu sayısal örneklerle açıklamak istiyoruz.

İlköğretim programında iman esasları altı ünitede ele alınmış ve toplam 41 kazanım, 90 saat olarak tasarlanmıştır. İbadet konuları ise dört ünitede ele alınmış ve 31 kazanım, 54 saat olarak tasarlanmıştır.

Tablodan da anlaşılacağı üzere, ilköğretimde kazanımlar ve saatler açısından inanç konularına, ibadet konularının yaklaşık iki katı yer ayrılmıştır. Ancak henüz somut düşünme döneminde olan ve gaybi konuları anlamakta zorlanacak olan ilköğretim öğrencilerine inanç konularını çok daha sade ve özet bir şekilde vermek gerekir. İbadet konularını ise daha ayrıntısıyla ele almakta yarar vardır. Çünkü bu yaş dilimindeki çocuklar için somut konular olan ibadetleri öğrenmeleri daha kolaydır.

İnanç ve ibadet konuları bağlamında, ortaöğretim konu ve kazanımlarında, ilköğretimdekinin tam tersi bir yaklaşım olmalıdır. İnanç konuları daha ayrıntılı, ibadet konuları ise daha özet olarak tasarlanmalıdır. Ancak taslak programda bu hassasiyet gözetilmemiştir. 9. sınıfta İslam’ın İnanç Esasları ünitesinde 7 kazanım bulunmaktadır ve bu üniteye 16 saat zaman ayrılmıştır. İslam’da İbadetler ünitesinin 11 kazanımı vardır ve bu üniteye 24 saat süre verilmiştir. İnanç ve ibadet konu ve kazanımlarının dağılımı bağlamında programın önemli düzeltmelere ihtiyacı vardır.

Ortaöğretim programında “GENÇLİK VE DEĞERLER” ve “Hz. MUHAMMED ve GENÇLİK” şeklinde iki ünitenin tasarlanması yetersiz ama doğru bir karardır. Programın gençlere hitap edecek şekilde, onların diğerlerinden daha fazla ilgi gösterdikleri; haklar, özgürlükler, eşitlik, adalet, sosyal adalet gibi konularla zenginleştirilmesi ve İslam’ın bu konularda bir gence dokunabileceği mesajının verilmesi gerekmektedir.

Ortaöğretim programında Yahudilik, Hıristiyanlık, Hint ve Çin Dinleri’nin ayrı ayrı üç ünitede işlenmesi olumlu bir gelişmedir. Ancak Yahudilik ve Hıristiyanlığın peş peşe aynı sınıf düzeyinde olması öğrencilerin sıkılması açısından yanlış bir karardır. Yahudiliğin 10. sınıfa alınması, Hıristiyanlığın 11, Hint ve Çin Dinleri’nin de 12. sınıfta kalması daha uygun olacaktır.

9. sınıfta “GÖNÜL COĞRAFYAMIZ” 12. Sınıfta da “TÜRKİYE’DEKİ BAZI DİNİ GRUPLAR” ünitelerinin tasarlanması doğru bir karardır. Bu ünitelerin kazanımlar açısından daha da somutlaştırılarak zenginleştirilmesinde yarar vardır.

Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi programında kader, Hz. Muhammed’in hayatı, Kur’an ve ana konuları, aile ve evlilik gibi önemli konularla ilgili ünitelerin olmaması büyük bir eksiklik olarak hissedileceğini düşünüyoruz. Bu bağlamda bu konuların ünite veya kazanım şeklinde programda yer alması gerektiğini düşünüyoruz.

Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programının en önemli sorunlarından biri de kazanımların, derslerin bilgi aktarmaya yönelik ve ezbere dönük işlenmesine yol açabilecek şekilde bir dil kullanılarak tasarlanmasıdır. Kazanımların çoğunda “açıklar” ve “kavrar” ifadeleri kullanılmıştır. Oysa programın girişinde özetlenen amaçlar ve yaklaşımlara uygun bir şekilde daha çok; irdeler, karşılaştırır, örnek verir, ilke çıkarır, fark eder gibi ifadelerin kullanılması daha uygun olacaktır.

Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Program taslağının konu ve kazanımları açısından, çocuklara ve gençlere daha fazla hitap edebilecek şekilde tasarlanması gerektiğini düşünüyoruz. Çocukların ve gençlerin dini ve İslami duyarlılıklarının artması ve dinin ve İslam’ın hayatlarına dokunabileceğine dair inançlarının oluşması açısından buna ihtiyaç vardır. Bunu sağlamanın en güzel yolu, çocukların ve gençlerin daha fazla ilgi duydukları ve ihtiyaç hissedecekleri konuların programa dahil edilmesidir.

Sonuç olarak Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Programı taslağının samimi bir gayretin ürünü olduğunu, hataları ve eksikleri sebebiyle yetersiz kalacağını fakat bu hata ve eksiklerin bir ekip çalışması ile tamamlanabileceğini düşünüyoruz.

Yorumlar

	m.ilhan	2017-09-10 20:53:24
	Değerledirmelerinizin çoğuna Katılmakla beraber "Bu dersten daha iyi verim alınması, kazanımlara ulaşılması, dersin özel ve genel amaçlarına ulaşılması isteniyorsa, söz konusu sınavlarda Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersinden soru sorulmasına son verilmelidir." cümlesine katılmıyorum. Çünkü sınav si
	Özlem TUNCA budak	2017-07-21 20:31:36
	Konular, ayetler ile öğretildiğ (allahın sözünün önüne hadis ve mezhepler geçmediği) sürece, Güzel ahlak in varlık alemini ve ahiret alemini cennete cevireceği bilinci eğitim öğretimdeki onceliklerimizdir. Eğitim hayatımız boyunca din kültürü ve ahlak bilgisi ve dini değerler dersi gördüğümüz halde